W przypadku błędów medycznych kluczową kwestią, którą należy rozważyć przed dochodzeniem roszczeń, jest przedawnienie. To termin graniczny, po którym dochodzenie odszkodowania lub zadośćuczynienia może okazać się nieskuteczne – nawet jeśli pacjent rzeczywiście doznał szkody. Jak zatem ustalić, ile czasu przysługuje nam na podjęcie kroków prawnych?

Czym jest przedawnienie i kiedy zaczyna biec?

Zgodnie z art. 442¹ § 1 Kodeksu cywilnego, roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym (w tym przez błąd medyczny) ulega przedawnieniu z upływem trzech lat od momentu, gdy poszkodowany dowiedział się – lub powinien dowiedzieć się przy zachowaniu należytej staranności – o szkodzie i o tym, kto ponosi za nią odpowiedzialność.

Ustawodawca jednak wprowadził także ograniczenie maksymalne – 10 lat od daty zdarzenia powodującego szkodę (np. operacji, zabiegu czy badania).

Od kiedy liczyć termin przedawnienia?

W praktyce często nie jest możliwe natychmiastowe rozpoznanie błędu. Może on ujawnić się dopiero po latach – np. w przypadku zakażenia wirusem lub pozostawienia ciała obcego w organizmie po operacji. Dlatego ustawowy termin liczy się od chwili uzyskania wiedzy o szkodzie, a nie od samego zdarzenia.

Sądy analizują nie tylko moment faktycznego dowiedzenia się o szkodzie, ale również to, czy pacjent mógł zdobyć tę wiedzę wcześniej, zachowując należytą ostrożność.

Przykłady interpretacji daty przedawnienia

W praktyce często zdarza się, że pacjent nie odbiera wyników badań, choć są one dostępne online. Wówczas uznaje się, że miał możliwość zapoznania się z nimi, co może rozpocząć bieg przedawnienia. Podobnie, jeśli zalecono kontrolę po kilku miesiącach (np. przy wyniku BI-RADS 3 w badaniu piersi), a pacjent ją zignorował – odpowiedzialność czasowa może być liczona od dnia planowanej kontroli.

Przedawnienie a postępowanie karne

W sytuacjach, gdy błąd medyczny prowadzi do postępowania karnego i sprawca zostaje skazany za przestępstwo, okres przedawnienia wydłuża się do 20 lat od daty czynu. Takie wydłużenie dotyczy również przypadków, gdy postępowanie zostaje warunkowo umorzone – co formalnie oznacza przyznanie się do winy.

Warto jednak pamiętać, że postępowania dyscyplinarne lub administracyjne (np. przed Komisją ds. Orzekania o Zdarzeniach Medycznych) nie przerywają biegu przedawnienia – dlatego lepiej działać równolegle na drodze cywilnej.

Przedawnienie w przypadku dzieci

Dla osób niepełnoletnich okres przedawnienia jest zawieszony do osiągnięcia pełnoletniości. Po uzyskaniu 18. roku życia mają jeszcze dwa lata, by wystąpić z roszczeniem – czyli maksymalnie do 20. roku życia.

Przerwanie biegu przedawnienia – jak to działa?

Zgłoszenie szkody do ubezpieczyciela przerywa bieg przedawnienia – zgodnie z art. 819 § 4 Kodeksu cywilnego. Oznacza to, że od momentu otrzymania przez pacjenta pisemnej decyzji (o przyznaniu lub odmowie świadczenia) termin przedawnienia zaczyna biec na nowo.

Czy po upływie terminu przedawnienia można jeszcze dochodzić roszczeń?

Teoretycznie tak – ale z dużym ryzykiem. Jeśli ubezpieczyciel lub pozwany lekarz powoła się na przedawnienie, sąd prawdopodobnie oddali roszczenie. Dlatego tak ważne jest, aby reagować w odpowiednim czasie.

Wątpliwości co do nowego terminu – zmiany po 2018 roku

Od 2018 r. obowiązuje zmodyfikowany art. 118 Kodeksu cywilnego, który dla niektórych roszczeń wydłuża termin przedawnienia do końca roku kalendarzowego. Jednak w przypadku błędów medycznych wielu prawników i sądów uznaje, że stosuje się przepisy szczególne (lex specialis), czyli art. 442¹. Dlatego najbezpieczniej jest trzymać się ściśle określonych terminów – bez zakładania, że wydłużą się do końca roku.

Ważne – nie zwlekaj z dochodzeniem roszczeń za błąd medyczny

Przedawnienie w sprawach błędów medycznych to złożona kwestia, która może różnić się w zależności od okoliczności sprawy. Nie istnieje jeden sztywny termin – jego początek i długość zależą od momentu uzyskania wiedzy o szkodzie, wieku poszkodowanego czy toczących się postępowań.

Osoby, które ucierpiały w wypadku komunikacyjnym, często nie mają świadomości, z jakiego rodzaju świadczeń mogą skorzystać. Tymczasem prawo przewiduje szereg roszczeń przysługujących poszkodowanemu – zarówno o charakterze majątkowym, jak i niemajątkowym. Warto znać swoje prawa, ponieważ skuteczne dochodzenie roszczeń może znacząco poprawić jakość życia po wypadku.

1. Zadośćuczynienie za doznaną krzywdę

Zadośćuczynienie przysługuje za cierpienia fizyczne oraz psychiczne, będące skutkiem zdarzenia drogowego. Może dotyczyć m.in. bólu, stresu pourazowego, obniżenia jakości życia, a także ograniczeń w codziennym funkcjonowaniu. Celem tego świadczenia jest zrekompensowanie doznanej krzywdy – w sposób realny, nie symboliczny.

Wysokość zadośćuczynienia zależy od wielu czynników, takich jak: stopień bólu, czas trwania cierpienia, utrata sprawności, wiek poszkodowanego, zmiana trybu życia, czy brak możliwości powrotu do ulubionych aktywności. Każda sprawa oceniana jest indywidualnie – sądy nie posługują się sztywnym taryfikatorem, dlatego warto skonsultować swoją sytuację z prawnikiem.

2. Odszkodowanie za straty finansowe

Odszkodowanie ma na celu pokrycie rzeczywistych kosztów poniesionych w związku z wypadkiem. Może obejmować m.in. opłaty za leczenie, zabiegi, rehabilitację, zakup leków, transport medyczny czy specjalistyczne konsultacje. Każdy wydatek powinien być udokumentowany – warto gromadzić rachunki, faktury imienne oraz zaświadczenia lekarskie, by udowodnić wysokość szkody.

To świadczenie różni się od zadośćuczynienia – nie jest szacowane subiektywnie, lecz musi opierać się na konkretnych, udowodnionych kosztach.

3. Renta za opiekę sprawowaną przez osoby trzecie

Często pomijanym, a istotnym roszczeniem, jest renta z tytułu konieczności pomocy ze strony innych osób. Dotyczy to sytuacji, gdy poszkodowany wymaga wsparcia w codziennych czynnościach – nawet jeśli opiekę sprawuje rodzina i nie pobiera za to wynagrodzenia.

Wysokość renty obliczana jest na podstawie szacowanego czasu poświęconego na opiekę oraz stawek obowiązujących w lokalnych ośrodkach pomocy społecznej. Uwzględnia się m.in. pomoc w przygotowywaniu posiłków, czynnościach higienicznych, podawaniu leków czy wsparciu emocjonalnym.

4. Renta związana z utratą zdolności do pracy

Jeśli wypadek doprowadził do częściowej lub całkowitej niezdolności do wykonywania pracy zarobkowej, poszkodowanemu przysługuje renta wyrównawcza. Jest ona wypłacana w cyklach (najczęściej miesięcznych) i stanowi rekompensatę za utracone dochody.

Jeśli na moment orzekania przez sąd nie można precyzyjnie określić wysokości strat finansowych, możliwe jest przyznanie renty tymczasowej – do czasu ustalenia trwałości szkody.

5. Renta z tytułu zwiększonych potrzeb życiowych

W przypadku długotrwałych lub trwałych skutków wypadku, poszkodowany może potrzebować dodatkowego wsparcia – leczenia, zabiegów, specjalnej diety czy stałej rehabilitacji. Wówczas możliwe jest ubieganie się o rentę z tytułu zwiększonych potrzeb.

Co istotne, świadczenie to nie jest uzależnione od faktycznego ponoszenia kosztów – wystarczy wykazać, że potrzeby te rzeczywiście istnieją jako konsekwencja zdarzenia. Renta ta może być przyznana na określony czas lub bezterminowo, w zależności od charakteru i trwałości urazu.

Wyróżnikiem Kancelarii jest człowiek w centrum, co oznacza humanistyczne wykonywanie prawa. Nawiązujemy transparentne relacje z Klientem wykraczające poza typową ramę obsługi prawnej.

Humanistyczne wykonywanie prawa koncentruje się głównie na człowieku jako jednostce. Podejście to uwzględnia jego emocje, wartości, indywidualne potrzeby, a także psychologiczny i społeczny kontekst. Prawnik w tym modelu stara się zrozumieć i wspierać klienta w całokształcie jego doświadczeń życiowych, traktując go jako osobę, a nie tylko podmiot procesu prawnego.

Humanistyczne wykonywanie prawa to podejście, które traktuje człowieka w centrum. Stosuje prawo jako narzędzie do wsparcia człowieka w trudnych chwilach. Prawnik, który pracuje zgodnie z tym podejściem, dostrzega osobę z jej emocjami, wartościami, potrzebami oraz zmaganiami, które wykraczają poza samą kwestię prawną.

Skupienie na człowieku jako jednostce

Prawnik humanistyczny traktuje problemy prawne jako jeden z wielu elementów życia człowieka, który ma wpływ na jego emocjonalny, psychiczny i społeczny stan. Klient zgłaszający się po pomoc nie jest tylko osobą borykającą się z problemem prawnym, ale przede wszystkim człowiekiem, który może przeżywać kryzys, stres czy emocjonalne wyczerpanie. Dlatego, w pracy prawnika humanistycznego, kluczowe jest, by patrzeć na klienta holistycznie, biorąc pod uwagę jego całościową sytuację życiową, a nie tylko wymiar prawny.

Przywrócenie równowagi

Celem jest przywrócenie równowagi w życiu klienta. Ważne jest, aby osoba, która zgłasza się po pomoc, mogła funkcjonować w codziennym życiu, bez nadmiernego stresu czy obciążenia, które wynika z problemów prawnych. To oznacza, że prawnik nie tylko koncentruje się na rozwiązaniu sprawy, ale i na złagodzeniu skutków emocjonalnych związanych z całą sytuacją.

Odczytywanie tego, co niewypowiedziane

W podejściu „człowiek w centrum” prawnik nie tylko rozwiązuje problem prawny, ale rozumie to,  czego klient sam może nie dostrzegać w złożoności jego problemu. Wiele spraw prawnych ma charakter złożony i są one nasycone treścią pozaprawną – emocjonalną, społeczną lub psychologiczną. Dlatego odczytywanie ukrytych aspektów sprawy wpływa skuteczność takiego podejścia. To wymaga empatii i zdolności rozumienia całokształtu sytuacji, nie tylko w kategoriach przepisów prawnych, ale także ludzkich emocji i potrzeb.

Leczenie całego organizmu

Humanistyczne wykonywanie prawa koncentruje się całościowym charakterze życia klienta. Choroba jednej sfery życia (np. finansowej, zawodowej, rodzinnej) wpływa na inne. W związku z tym dobrze poprowadzona sprawa przywraca równowagę na wszystkich poziomach. Często tak stosowane prawo jest sposobem na odzyskanie równowagi i zapewnienie klientowi poczucia stabilności.

Osobista misja prawnika: Pomoc w oparciu o zaufanie

Prawnik, wykonujący zawód w duchu humanistycznym, ma poczucie powołania do niesienia pomocy człowiekowi, niezależnie od tego, kim on jest i w jakiej sytuacji się znajduje. To zaufanie do klienta oraz empatia są fundamentami, na których opiera się jego praca. Prawnik nie tylko angażuje się w rozwiązywanie problemu prawnego, ale także czerpie satysfakcję z pomagania drugiemu człowiekowi, budując relację opartą na zaufaniu i dostępności. Klient ma poczucie, że jego prawnik jest obecny, uważny i działa z troską o jego dobro.

To podejście idealne dla osób podejmujących złożone decyzje życiowe i zawodowe. To oznacza analizę interakcji wielu aspektów życia i wzajemnych zależności pomiędzy nimi, takich jak prawo, ekonomia, relacje międzyludzkie.

Uwzględnia człowieka, jest zorientowane na całość życia i systemów, w których człowiek funkcjonuje. Chodzi tu nie tylko o osoby, ale również o organizacje, firmy, społeczeństwo, a nawet współzależności w systemie prawnym.

Kim jest holistyczny prawnik?

Holistyczny prawnik to znacznie więcej niż specjalista od przepisów – to zaufany partner, doradca i przewodnik, który wspiera klienta w podejmowaniu świadomych decyzji, uwzględniających wszystkie aspekty jego życia. Łączy rzetelną wiedzę prawniczą z głębokim zrozumieniem ludzkich potrzeb, emocji i wartości.

Dla kogo jest holistyczne podejście do prawa?

Z usług holistycznego prawnika najczęściej korzystają osoby, które:

• potrzebują szybkiego, dostępnego i kompleksowego wsparcia,
• prowadzą życie o dużym stopniu złożoności (łączące role rodzinne, zawodowe, biznesowe),
• znajdują się w fazie zmiany i szukają mądrego, wspierającego przeprowadzenia przez proces,
• cenią spokój, równowagę, integrację działań oraz unikanie zbędnych konfliktów,
• oczekują partnerskiej relacji opartej na zaufaniu i wzajemnym szacunku.

To podejście idealnie odpowiada na potrzeby osób podejmujących złożone decyzje życiowe i zawodowe, które nie chcą być jedynie „klientem w sprawie”, ale pragną być traktowane jako całościowy system – człowiek, a nie tylko przypadek prawny.

Korzyści ze współpracy z holistycznym prawnikiem

Współpraca z holistycznym prawnikiem wykracza daleko poza standardową usługę prawną. Klient zyskuje:

• Wielowymiarowe spojrzenie na problem, zorientowanie na całość życia i systemów, długofalowe konsekwencje decyzji,
• Wsparcie w procesie zmiany – prawnik pomaga nie tylko rozwiązać konkretny problem, ale wspiera klienta w uporządkowaniu i harmonizacji szerszego obszaru życia lub biznesu, analizuje interakcje różnych aspektów życia i wzajemnych zależności pomiędzy nimi, takich jak prawo, ekonomia, relacje międzyludzkie, a także zmiany w tych obszarach,
• Doradztwo strategiczne – obejmujące aspekty prawne, biznesowe i osobiste,
• Minimalizację konfliktów, wszędzie tam, gdzie pozwala na to dobro klienta i sytuacja.

Działania Kancelarii skupione są na osiąganiu oczekiwanych wyników w możliwie najkrótszym czasie. Nie czekamy na odpowiedzi, uzyskujemy je, pomagamy podejmować właściwe decyzje we właściwym czasie. Jesteśmy proaktywni w znajdowaniu innowacyjnych rozwiązań dla stawianych nam zadań.

Cenimy czas. Znakiem rozpoznawczym Kancelarii jest szybka reakcja, autorytet oparty na wiedzy, determinacji i doświadczeniu. W punktach krytycznych natychmiastowo przejmujemy odpowiedzialność, tak by zapanować nad chaosem.

Czym różni się podejście holistyczne od tradycyjnego?

Holistyczny prawnik nie zatrzymuje się na powierzchni problemu – sięga do jego przyczyn, by zbudować rozwiązanie odporne na przyszłe kryzysy.

Jak rozpoznać holistycznego prawnika?

Holistyczny prawnik wyróżnia się podejściem, które widać już od pierwszego kontaktu. Poznasz go po tym, że:

• zadaje pytania nie tylko o fakty, ale i o Twoje cele oraz szerszy kontekst sprawy,
• słucha aktywnie i z empatią – budując atmosferę zaufania i zrozumienia,
• proponuje rozwiązania, które uwzględniają nie tylko aspekt prawny, ale również osobisty, organizacyjny i emocjonalny,
• traktuje klienta jako człowieka w pełnym wymiarze – a nie tylko jako stronę postępowania,
• towarzyszy klientowi merytorycznie, ale też strategicznie i emocjonalnie – szczególnie w momentach wymagających zmiany lub decyzji o dużym znaczeniu.

Spółki są najbardziej popularną formą prowadzenia przedsiębiorstw w Polsce. Do założenia spółki konieczne jest wniesienie wkładów przez wspólników. Wkładem mogą być dobra materialne takie jak pieniądze, nieruchomości czy pojazdy. Niekiedy wspólnik nie posiada środków pieniężnych lub rzeczy przydatnych spółce, a posiada wiedzę i kompetencje niezbędne do prowadzenia biznesu. Wówczas świadczenie pracy lub usług może być wkładem, ale nie we wszystkich spółkach.

Kodeks Spółek Handlowych rozróżnia dwa rodzaje spółek tj. spółki osobowe (spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna) oraz spółki kapitałowe (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna).

W spółkach osobowych wniesienie przez wspólnika wkładu w postaci świadczenia pracy lub usług jest co do zasady dopuszczalne. Występują jednak dwa wyjątki.

Pierwszym wyjątkiem jest spółka komandytowo – akcyjna. W tej spółce wkłady wnoszone przez akcjonariuszy na kapitał zakładowy muszą mieć postać materialną. Drugim wyjątkiem są wkłady komandytariuszy do spółek komandytowych. Wkład materialny musi posiadać wartość, co najmniej równą sumie komandytowej.

Nie każdy rodzaj pracy lub usług będzie mógł stanowić wkład wspólnika. Jako wkład spółkom osobowym oferowane są z reguły: branżowa wiedza fachowa (np. gastronomiczna, handlowa czy motoryzacyjna) i praca na stanowisku specjalistycznym.

Wkład wspólnika, należy odróżnić od prawa i obowiązku prowadzenia spraw spółki. Przedmiotem wkładu, np. do spółki jawnej, zasadniczo nie może być praca świadczona jako prowadzenie spraw spółki. Aby usługi zarządzania spółką mogły stanowić wkład, konieczne jest zastosowanie takiej konstrukcji umowy spółki, gdzie wspólnik „zarządzający” zostaje zwolniony od obowiązku prowadzenia spraw spółki (ale nie pozbawiony tego uprawnienia), po czym wnosi on jako wkład do spółki swoje usługi zarządzania spółką.

Istotne jest również precyzyjne określenie rodzaju pracy lub usług świadczonych jako wkład, poprzez wskazanie ich ilości oraz wartości w sposób pozwalający na ustalenie momentu, w którym wkład zostanie wniesiony w całości.

Nie można również zapominać, że za pracę lub usługi świadczone jako wkład wspólnikowi nie należy się wynagrodzenie, gdyż otrzymuje on w zamian m.in. udział w zyskach i stratach spółki oraz ewentualnie prawo do odsetek od udziału kapitałowego.

W spółkach kapitałowych wkładem wspólnika lub akcjonariusza nie może być świadczenie pracy lub usług. Warto jednak nadmienić, że od 01 marca 2021 r. weszły w życie przepisy wprowadzające prostą spółkę akcyjną, w której świadczenie pracy lub usług może być wkładem.

CO OZNACZA HOLISTYCZNA OBSŁUGA PRAWNA?

Holistyczna obsługa prawna to podejście, w którym prawo staje się narzędziem do uporządkowania codziennego życia, ochrony ważnych spraw i wspierania świadomych decyzji. To coś więcej niż jednorazowa pomoc.

Adwokat, który pracuje w sposób holistyczny, patrzy na sytuację klienta całościowo. Pomaga nie tylko rozwiązywać konkretne problemy prawne, ale przede wszystkim rozumieć, jak prawo może służyć codziennemu spokojowi, bezpieczeństwu i lepszemu planowaniu przyszłości.

W świecie, który pędzi, pełen zmian i niepewności, wiele osób chce mieć pewność, że ich decyzje – te małe i te duże – są podejmowane racjonalnie. I że ktoś trzyma rękę na pulsie, kiedy pojawiają się nowe wyzwania – czy to związane z majątkiem, rodziną, mieszkaniem, dziedziczeniem czy codziennymi zobowiązaniami.

Holistyczna pomoc prawna to także wsparcie emocjonalne. Klienci często trafiają do kancelarii w momentach życiowych przełomów – śmierci bliskiej osoby, konieczności wypłaty zachowku, czy podziału majątku spadkowego. W takich chwilach ważne jest, by mieć obok siebie nie tylko prawnika, ale i doradcę, który rozumie kontekst i potrafi zadbać o całość sytuacji.

Dzięki temu modelowi współpracy, klient nie tylko zyskuje ochronę prawną, ale też odzyskuje czas, wewnętrzny spokój i kontrolę nad swoimi sprawami. Może skupić się na tym, co naprawdę ważne.

Holistyczna obsługa prawna to świadomy wybór dla tych, którzy chcą czuć się pewnie i bezpiecznie.

Jeżeli sprawca przestępstwa osiągnął z popełnienia przestępstwa skarbowego, chociażby pośrednio, korzyść majątkową sąd orzeka środek karny przepadku tej korzyści, a w razie niemożności orzeczenia przepadku korzyści majątkowej, sąd orzeka ściągnięcie jej równowartości pieniężnej.

Przepadek korzyści majątkowych osiągniętych z popełnienia przestępstwa jest subsydiarny w stosunku do przepadku przedmiotów pochodzących bezpośrednio z przestępstwa skarbowego oraz przedmiotów, których wytwarzanie, posiadanie, obrót, przechowywanie, przewóz, przenoszenie lub przesyłanie jest zabronione.

Przez „korzyść majątkową” osiągniętą z popełnienia przestępstwa skarbowego należy rozumieć zwiększenie aktywów lub też uniknięcie zmniejszenia pasywów, zarówno dla siebie jak i dla kogo innego. Za korzyść majątkową uważa się także pożytki z rzeczy lub praw stanowiących tę korzyść.

Konfiskata rozszerzona

Instytucja niebezpieczna tak dla sprawców przestępstw skarbowych, jak i dla znajdujących się w ich orbicie osób trzecich (fizycznych i prawnych), które nabyły mienie stanowiące korzyść majątkową w ww. znaczeniu od sprawcy przestępstwa.

Art. 33 § 2 k.k.s. wprowadza domniemanie, zgodnie z którym za korzyść uzyskaną z popełnienia przestępstwa uważa się mienie, które sprawca objął we władanie lub do którego uzyskał jakikolwiek tytuł w okresie 5 lat przed popełnieniem przestępstwa skarbowego do chwili wydania chociażby nieprawomocnego wyroku. Jest to domniemanie wzruszalne – sprawca przestępstwa lub inna zainteresowana osoba może przedstawić dowód na okoliczność, że dany przedmiot wszedł do majątku sprawcy legalnie. Oznacza to, że ciężar wykazania, iż dane aktywa pochodzą z legalnego źródła i nie podlegają przepadkowi będzie zawsze leżało po stronie sprawcy, ew. innej zainteresowanej osoby fizycznej.

Domniemanie z art. 33 § 2 k.k.s. znajduje zastosowanie w przypadku, gdy spełniony zostanie co najmniej jeden z następujących przypadków. Po pierwsze chodzi o sytuację, w której sprawca osiągnął z popełnienia przestępstwa, chociażby pośrednio, korzyść majątkową dużej wartości. Duża wartość oznacza wartość, która w chwili popełnienia przestępstwa przekraczała pięćsetkrotną wysokość minimalnego wynagrodzenia. W 2020 r. będzie to zatem wartość przekraczająca 1.300.000 zł. Drugim przypadkiem są sytuacje, w których sprawca popełnił przestępstwo skarbowe, z którego osiągnął lub mógł osiągnąć, chociażby pośrednio, korzyść majątkową, zagrożone karą pozbawienia wolności, której górna granica jest wyższa niż 3 lata. Trzeci przypadek obejmuje sytuacje, w których sprawca przestępstwa skarbowego osiągnął lub mógł osiągnąć, chociażby pośrednio, korzyść majątkową popełnione w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa skarbowego.

Jeżeli mienie, o którym mowa w art. 33 § 2 k.k.s. zostało przeniesione na inny podmiot (forma przeniesienia pozostaje bez znaczenia), to sąd ma traktować ww. mienie tak, jakby należało do sprawcy, a tym samym orzec jego przepadek.

Forma obrony

Jedynym sposobem ochrony przed art. 33 § 3 k.k.s. jest wykazanie, że oceniając obiektywnie okoliczności przeniesienia danego mienia nie można było przypuszczać, że mienie to, chociażby pośrednio, pochodziło z czynu zabronionego.

W przypadku obrony oskarżonego o urządzaniu lub prowadzenie gier hazardowych z art. 107 kks należy zwrócić uwagę, czy w materiale dowodowym UCS lub sąd powołał biegłego sądowego na okoliczność ustalenia hazardowego charakteru automatów do gier, czy elementu losowego występującego w grach zainstalowanych na urządzeniu.

W przypadku, gdy jest opinia należy wezwać biegłego na rozprawę celem złożenia przez niego ustnej uzupełniającej opinii i udzielenia odpowiedzi na pytania:

• o kwalifikacje biegłego, czy posiada upoważnienie do badań technicznych automatów do gier, urządzeń losujących i urządzeń do gier wydane przez Ministra właściwego do spraw finansów publicznych Ministra Finansów
• czy przed wydaniem opinii zweryfikował czy miało miejsce uruchomienie urządzeń pomiędzy datą ich zatrzymania a datą przeprowadzenia oględzin przez biegłego;
• czy funkcjonariusze Służby Celno-Skarbowej lub biegły podjęli próbę przeprowadzenia eksperymentu procesowego w formie doświadczenia tzw. gry kontrolnej;
• czy biegły sczytał dane z dysków urządzeń; (w informatyce śledczej nie pracuje się z komputerami, a automaty są rodzajem komputera, których zawartość stanowi materiał dowodowy, bo samo uruchomienie takiego komputera prowadziłoby do zmian w systemie plików. Zamiast tego wymontowuje się dysk twardy, podłącza do urządzenia blokującego zapis i kopiuje całą zawartość dysku do pliku, na którym biegły prowadzi dalsze prace); Sprzeczna z opisaną powyżej zasadą metodologia i uruchomienie urządzeń przed wymontowaniem dysku twardego sprawia, że opinia biegłego już tylko z tej przyczyny jest wadliwa, nie może w sposób jednoznaczny i kategoryczny ustalić rodzaju gier, bowiem biegły zaniechał zweryfikowania czy oprogramowanie ma pierwotny charakter, czy też nastąpiła ingerencja.
• uzyskanie informacji czy urządzenia zostały zabezpieczone przez funkcjonariuszy Służby Celno-Skarbowej lub Policji poprzez zastosowanie plomb zabezpieczających przed dostępem osób nieuprawnionych, jakiego rodzaju plomby założono, gdzie przechowywano urządzenia od daty zatrzymania do dnia oględzin przez biegłego;
• uzyskanie informacji ile gier biegły przeprowadził, na czym polegają gry, jaki jest ich przebieg;
• ustalenia podstawy na jakiej biegły stwierdził, że aplikacje zainstalowane w urządzeniu umożliwiają rozgrywanie gier losowych;
• czy automat zawiera generator liczb losowych.

Sąd w procesie karnym ma możliwość orzeczenia przepadku przedsiębiorstwa zarówno będącego własnością sprawcy przestępstwa, jak i przedsiębiorstwa niestanowiącego własności sprawcy.

Sąd może orzec przepadek przedsiębiorstwa stanowiącego własność sprawcy przestępstwa w przypadku, gdy sprawca osiągnął z jego popełnienia, chociażby pośrednio, korzyść majątkową o wartości przekraczającej w czasie popełnienia czynu zabronionego 200.000 zł w przypadku, gdy przedsiębiorstwo sprawcy przestępstwa służyło do popełnienia tego przestępstwa lub ukrycia osiągniętej z niego korzyści.

Korzyść majątkowa o wartości przekraczającej 200.000 zł może pochodzić z przestępstwa bezpośrednio (będzie to korzyść uzyskana w wyniku popełnienia czynu zabronionego, przykładowo diamenty pochodzące z kradzieży) lub pośrednio (będą to aktywa uzyskane w zamian za korzyść bezpośrednio pochodzącą z przestępstwa, np. pieniądze uzyskane w wyniku sprzedaży, wcześniej skradzionych, diamentów).

Przez „korzyść majątkową” należy rozumieć zwiększenie aktywów lub uniknięcie zmniejszenia pasywów, dla siebie jak i dla kogo innego.

W przypadku gdy przedsiębiorstwo nie stanowił własności sprawcy przestępstwa, możliwość orzeczenia jego przepadku wymaga spełnienia dodatkowej przesłanki. Konieczne jest bowiem wykazanie, że właściciel przedsiębiorstwa chciał, aby przedsiębiorstwo służyło do popełnienia tego przestępstwa lub ukrycia osiągniętej z niego korzyści albo, przewidując taką możliwość, na to się godził.

Sąd będzie oceniał stan świadomości i zamiar właściciela przedsiębiorstwa na moment, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany lub w przypadku, gdy przedsiębiorstwo posłużyło do ukrycia korzyści pochodzącej z przestępstwa, na chwilę podjęcia tych czynności przez sprawcę. Przepadek przedsiębiorstwa może zostać orzeczony wyłącznie wobec osoby fizycznej, nie prawnej.

Przepadek przedsiębiorstwa jest niezwykle inwazyjnym środkiem. W praktyce może on oznaczać przekreślenie dorobku zawodowego właściciela przedsiębiorstwa oraz pozbawienie jej nie tylko określonego zbioru aktywów lecz również zysków, które przedsiębiorstwo wygenerowałoby w przyszłości.

W świetle powyższego celowe jest, aby właściciel przedsiębiorstwa brał aktywny udziału w procesie karnym.
W zależności od tego, czy w danym postepowaniu właściciel przedsiębiorstwa występuje w charakterze oskarżonego czy też nie, inaczej będzie wyglądała jego sytuacja procesowa.

Będąc oskarżonym (podejrzanym), właściciel przedsiębiorstwa występuje w postępowaniu karnym w charakterze jego strony, a konsekwencji może korzystać z pełni praw przewidzianych dla oskarżonego/podejrzanego na danym etapie postępowania. Sytuacja procesowa właściciela przedsiębiorstwa będzie natomiast inna, jeżeli właścicielem zagrożonego przepadkiem przedsiębiorstwa, nie będzie sprawca przestępstwa. Wówczas właścicielowi przysługują prawa strony w zakresie czynności procesowych odnoszących się do tego środka. W omawianym przypadku właściciel przedsiębiorstwa będzie swego rodzaju quasi stroną postępowania karnego, a jego uprawnienia procesowe będą węższe niż ma to miejsce w przypadku oskarżonego.

W doktrynie prawa karnego procesowego przyjmuje się, że uprawnienia procesowe właściciela aktualizują się w chwili przesłuchania właściciela przedsiębiorstwa w charakterze świadka, wydania postanowienia o zabezpieczeniu przedsiębiorstwa, czy zawiadomienia przez prokuratora o zagrożeniu przedsiębiorstwa przepadkiem.

Do zakresu uprawnień procesowych właściciela przedsiębiorstwa zagrożonego przepadkiem należą:

1) prawo do składania wniosków dowodowych, jak również do udziału w postępowaniu dowodowym, w zakresie w jakim postępowanie to dotyczy przedsiębiorstwa,

2) prawo do ustanowienia przez właściciela pełnomocnika

3) prawo do wniesienia zażalenia na postanowienia dotyczące zabezpieczenia przedsiębiorstwa

4) prawo do wniesienia apelacji od wyroku orzekającego przepadek.