Omówienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 09 listopada 2021 r., sygn. akt: I KZP 4/21

Na wstępie należy wyjaśnić, że w postanowieniu w sprawie I KZP 4/21 Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały rozstrzygającej czy wprowadzenie do urządzenia możliwości pełnego sprawdzenia przez gracza wszystkich wyników przyszłych gier pozbawia gry na takich urządzeniach charakteru losowego w rozumieniu art. 2 ust. 3 i 5 Ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz.U. Nr 201, poz. 1540 ze zm.) w zakresie znamion art. 107 § 1 kks. Sąd Najwyższy odmówił również udzielenia odpowiedzi na pytanie czy w przypadku wprowadzenia do oprogramowania automatu do gier możliwości pełnego sprawdzenia przez gracza wszystkich wyników przyszłych gier pozbawia gry zainstalowane na takich urządzeniach charakteru losowego i elementu losowości w zakresie znamion z art. 107 § 1 kks.

Sąd Najwyższy wskazał, że kwestia możliwości sprawdzenia przez gracza wyniku przyszłych gier, czyli przewidywalność wyniku, jak również ustalenie ewentualnej losowości gry i jej nieprzewidywalności są elementem koniecznym do ustalania przez organy ścigania i sądy w toku postępowania dowodowego, stanowią bowiem okoliczności faktyczne, a nie prawne.

Sąd Najwyższy wskazał, że na gruncie ustawy o grach hazardowych, bez znaczenia dla kwalifikacji urządzenia jako automatu do gier pozostaje okoliczność, że na urządzeniu tym rozgrywanych jest wiele gier i nie wszystkie muszą mieć charakter losowy. Zdaniem Sądu wystarczającą przesłanką zastosowania art. 3 ugh (zgodnie z którym urządzanie gier losowych, zakładów wzajemnych, gier w karty i gier na automatach oraz prowadzenie działalności w tym zakresie jest dozwolone na podstawie właściwej koncesji, zezwolenia lub dokonanego zgłoszenia) jest, aby przynajmniej jedna gra zainstalowana na urządzeniu miała charakter losowy (zawierała element losowości). Oznacza to, że nawet gdyby zainstalowane na spornym automacie przeważały gry o charakterze logicznym, czy czasowo-zręcznościowym, to okoliczność ta pozostanie bez wpływu na kwalifikację urządzenia jako automatu do gier hazardowych w świetle ustawy o grach hazardowych.

Sąd przyjął niekorzystny dla urządzających gry pogląd, że dla uznania gry za losową nie jest konieczne, aby zawierała ona tylko i wyłącznie komponenty losowe. Wystarczające jest, aby w ogóle zawierała takie elementy. W sytuacji, gdy w danej grze występują elementy wiedzy, refleksu, czy spostrzegawczości oraz elementy przypadkowe, narzucone przez program gry, to jest to równoznaczne z tym, że zawiera ona element losowości, który przesądza, że jest grą na automatach w rozumieniu ugh, a więc że dane urządzanie może być eksploatowane jedynie w kasynie. Sąd przyjął, że znajomość sekwencji kolejnych układów może co najwyżej wpłynąć na długofalową strategię gracza przy obstawianiu kolejnych gier lub na decyzję o rozegraniu kolejnej gry, a nie na wynik gry.

Sąd Najwyższy uznał, że pojęcie „losowy charakter gry” oraz „element losowości”, o których mowa w art. 2 ust. 3 i 5 ugh, oznaczają „nieprzewidywalność” wyniku gry dla gracza bez względu na budowę automatu, w tym oprogramowania nim sterującego. Stan „nieprzewidywalności” nie jest przy tym eliminowany wskutek możliwości uprzedniego sprawdzenia wyniku gry za pomocą dostępnej funkcji oprogramowania.

Mając na uwadze powyższe, skuteczna obrona w sprawach na gruncie art. 107 kks wymaga aktywności dowodowej ukierunkowanej na dowodzenie braku elementu nieprzewidywalności w grach zainstalowanych na automatach.

Warto rozważyć powołanie w toku procesu biegłego sądowego na okoliczność ustalenia rodzaju gier zainstalowanych na urządzeniach, ich przewidywalności i wpływu tej cechy na nielosowy charakter gier.

Reprezentując Klienta Adwokat jest powołany do udzielania pomocy prawnej człowiekowi, niezależnie od tego, co myśli i jaki jest. Wykonując zawód zaufania publicznego, zawodowy Pełnomocnik powinien posiadać umiejętność słuchania, zrozumienia potrzeb Klienta.

W humanistyczne wykonywaniu prawa Adwokat na uwadze ochronę dobrostanu i satysfakcji przedsiębiorcy pomimo trwających procesów sądowych.

Adwokat ustala dotychczasowy okres trwania stosunków gospodarczych stron, ich wartość i czas przyszłych kontraktów. Ma na uwadze przyczyny problemu prawnego, właściwości firmy, potrzeby i interesy przedsiębiorstwa oraz zawodowe i społeczne uwarunkowania Klienta. Dokonuje wieloaspektowej diagnozy sprawy, tak by zrozumieć kontekst sytuacyjny, prawny i pozaprawny wymiar sporu.

W sytuacjach kryzysowych Klienta Adwokat podejmuje natychmiastową reakcję i wdraża plan naprawczy. Adwokat humanistycznie wykonujący zawód dąży do całościowego rozpoznania konfliktu, pomaga go opanować, a następnie wybrać optymalną formę jego rozwiązania.

Adwokat adaptuje Klienta do życia ze sprawą w toku, do warunków wewnętrznych i zewnętrznych związanych z zagadnieniem prawnym. Opracuje strategię obejmującą cały system działań firmy, dąży do trwałego i faktycznego rozwiązania problemu, zlikwidowania jego przyczyn oraz ułożenia dobrych stosunków między stronami i wewnątrz organizacji.

Działania prawne są nakierowane na zapewnienie wysokiego poziomu satysfakcji Klienta z przebiegu postępowania, niezależnie od ostatecznego wyniku. Nie zawsze liczy się efekt „wygranej tu i teraz”. Decydujące znaczenie ma nie ilość orzeczeń sądowych i użytych paragrafów, lecz sposób w jaki je połączymy, z użyciem wiedzy prawnej, pozaprawnej, życiowej i praktycznej.

Zgodnie z § 12 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 stycznia 2005 r. w sprawie biegłych sądowych (Dz.U. Nr 15, poz. 133 dalej: „rozp. MS”) biegłym może być ustanowiona osoba, która posiada teoretyczne i praktyczne wiadomości specjalne w danej gałęzi nauki, techniki, sztuki, rzemiosła, a także innej umiejętności, dla której została ustanowiona, oraz daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków biegłego.

Biegły sądowy możne ponosić odpowiedzialność deliktową wobec osób trzecich za szkodę spowodowaną wydaniem nieprawdziwej lub nierzetelnej opinii w postępowaniu sądowym. Podnieść również należy, że Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 12 czerwca 2008 r., sygn. akt: K 50/05, mając na względzie regulacje prawne dotyczące ustanowienia biegłego sądowego, uznał, że biegły odpowiada osobiście za wykonane przez siebie czynności, mimo że do wykonania ich zobowiązał go sąd lub inny organ państwowy. Sam fakt, że wydanie opinii zleca sąd, nie oznacza, że on przejmuje odpowiedzialność wobec osób trzecich. Zleceniodawca opinii ponosi odpowiedzialność jedynie za własne orzeczenie, wydane na podstawie zebranego w sprawie materiału, obejmującego także wydaną w sprawie opinię. Sąd przeprowadza w sprawie dowód z opinii biegłego w celu uzyskania niezbędnych do jej rozstrzygnięcia wiadomości specjalnych, oparta na specjalistycznej wiedzy opinia, musi, więc być w pełni samodzielna. Na samodzielność opinii, wyrażającej poglądy biegłego w kwestii stanowiącej jej przedmiot, nie ma wpływu okoliczność, że biegły zobowiązany jest stosować się do wskazań sądu, np. co do zakresu opinii. To, że biegły sporządza opinię na podstawie materiału zebranego w sprawie, nie może przesądzać o tym, że jest on niesamodzielny.

Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 29 listopada 2019 r., sygnatura akt V ACa 266/18 wskazał „Nie ma żadnych wątpliwości, że biegły odpowiada za swój delikt, niezależnie od tego czy działanie sądu podjęte w postępowaniu, dla potrzeb którego sporządzono opinię, było prawidłowe czy nie. Należy też mieć na uwadze, że możliwość przeprowadzenia merytorycznej kontroli opinii biegłego przez sąd, jak i samą stronę, jest ograniczona specyfiką tego dowodu, opartego na wiadomościach specjalnych, którymi nie dysponuje ani sąd, ani strony. Także brak zarzutów do opinii nie zwalania biegłego od odpowiedzialności za naruszenie obowiązku rzetelności i staranności, a przeciwne stanowisko prowadziłoby do niczym nieuzasadnionego pogorszenia sytuacji strony, która działała w zaufaniu do biegłego.”

Podsumowując, nie ulega wątpliwości, że biegły ponosi osobistą i samodzielną odpowiedzialność za szkody i krzywdy wyrządzone wskutek wydania nierzetelnej, błędnej opinii.

W przypadku, gdy wskutek wadliwej opinii biegłego został skierowany wobec oskarżonego akt oskarżenia do sądu możemy rozważać odpowiedzialność biegłego za naruszenie dóbr osobistych oskarżonego.

Dobra osobiste człowieka pozostają pod ochroną prawną przewidzianą w art. 23 kc art. 24 kc oraz art. 448 kc. Ustawodawca w katalogu dóbr osobistych wymienił w szczególności zdrowie, wolność, cześć swobodę sumienia, nazwisko, pseudonim, wizerunek, tajemnicę korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukową, artystyczną, wynalazczą i racjonalizatorską. Katalog dóbr osobistych ma charakter otwarty.

Art. 24 § 1 kc daje podmiotowi, którego dobra osobiste zostały naruszone cudzym działaniem środki prawne pozwalające na usunięcie lub zminimalizowanie negatywnych skutków naruszenia. Ten przepis stanowi podstawę prawną roszczeń przeciwko naruszycielowi o usuniecie skutków prawnych naruszenia na przykład poprzez złożenie oświadczenia w odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie, o zapłatę zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

W wyroku Sądu Okręgowego w Łomży z dnia 03 marca 2020 r., sygnatura akt I C 542/18 wskazano „W czci człowieka wyróżnia się jej dwie strony – stronę wewnętrzną, nazywaną godnością osobistą, obejmującą wyobrażenie człowieka o własnej wartości oraz oczekiwanie szacunku ze strony innych ludzi, jak też stronę zewnętrzną, oznaczająca dobrą sławę, dobrą opinię innych ludzi, szacunek, którym obdarza daną osobę otoczenie. Do naruszenia czci osoby może zasadniczo dojść przez wypowiedzi. Naruszenie czci może nastąpić przez zarzucenie niewłaściwego postępowania w życiu zawodowym oraz w innych sferach życia, naruszających dobre imię danej osoby i mogące narazić ją na utratę zaufania potrzebnego do wykonywania zawodu lub innej działalności.”

Zachowanie biegłego polegające na wydaniu w toku postępowania karnego lub karnoskarbowego błędnej opinii stanowi delikt cywilny, który rodzi po stronie biegłego obowiązek naprawienia szkód i zadośćuczynienia krzywdzie. Czyn niedozwolony oznacza kategorię prawną obejmującą swym zakresem przedmiotowym zachowania polegające na naruszeniu pewnych ogólnych tj. spoczywających na każdym i względem każdego, reguł ostrożności, dbałości o interesy, życie i zdrowie innych podmiotów. Art. 415 k.c. normujący kwestię odpowiedzialności deliktowej w sformułowaniu, kto z winy swej wyrządził szkodę drugiemu, obowiązany jest do jej naprawienia, przewiduje trzy przesłanki odpowiedzialności: powstanie szkody, zawinione zachowanie sprawcy oraz związek przyczynowy miedzy tymi dwoma zdarzeniami.

Szkodą jest każdy uszczerbek w dobrach chronionych prawem. W przypadku, gdy opinia biegłego spowodowała skierowanie wobec oskarżonego bezpodstawnego aktu oskarżenia, jest to równoznaczne z naruszeniem dobra osobistego oskarżonego polegającego na prawie do spokojnego życia i wygenerowaniu nadmiernego stresu, który negatywnie wpływa na zdrowie. Naruszona została swoboda, spokój i cześć oskarżonego.

Zachowanie biegłego polegające na wydaniu błędnej opinii jest działaniem zawinionym. Winę należy rozumieć jako bezprawność działania, niezachowanie odpowiednich reguł. W kwestii naruszenia dóbr osobistych bezprawność działania osoby, która dopuściła się naruszenia jest oceniana nie tylko w oparciu o kryterium przepisów prawa. Bezprawne jest każde działanie sprzeczne z porządkiem prawnym i zasadami współżycia społecznego.

Pomiędzy zachowaniem biegłego a krzywdą i naruszeniem dóbr osobistych oskarżonego musi zachodzić adekwatny związek przyczynowy. Gdyby biegły w sposób fachowy, zgodnie ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia sporządził opinię, wówczas organy ścigania nie postawiłyby oskarżonemu zarzutu popełnienia przestępstwa, Klient mógłby w sposób swobodny i spokojny żyć, prowadzić działalność gospodarczą.